W XVI w. jezuici przebywali przy boku Katarzyny Jagiellonki, żony Jana III, króla Szwecji, a zarazem matki Zygmunta III Wazy, która od 1563 roku była więziona w warownym zamku w Gripsholmie, a w 1568 r. uwolniona i koronowana na królową Szwecji. Jej spowiednikami byli Jan Herbest (nie jezuita), a z jezuitów m. in. Stanisław Warszewicki, Szymon Wysocki, Szymon Nikowski i Bernard Gołyński, którzy wychowywali równocześnie jej syna Zygmunta. Przy pomocy Antoniego Possevino i Warszewickiego Katarzyna dążyła do rekatolicyzacji Szwecji i w tym celu popierała powstanie w Braniewie Seminarium Papieskiego, m. in. dla kształcenia młodzieży szwedzkiej. Jezuici tworzyli w tym czasie specjalną Misję szwedzką. Przejęli pofranciszkańską bibliotekę z Gramunkeholmen, która stała się odtąd księgozbiorem Collegium Societatis Jesu in Suecia. W 1580 r. przewieźli ją do Braniewa. W Morzu Bałtyckim został utopiony przez Szwedów w 1598 r. Marcin Laterna, towarzysz Zygmunta III w wyprawie do Szwecji.
W latach 1601-1605 w niewoli szwedzkiej przebywało siedmiu jezuitów zatrzymanych 5 stycznia 1601 r. w Dorpacie przez Karola Sudermańskiego: Marcin Costinensis, Krzysztof Spotecus, Jan Ambroży Völker, Jan Esto, Sebastian Markowski, Maciej Vitriarius i Mikołaj Mercator. Pod koniec 1605 r. powrócili ks. Marcin Costensis, Jan Ambrosius oraz br. Sebastian Markowski, pozostali zmarli w niewoli podczas zarazy.
W 1626 r. w czasie najazdu Szwedów uwięzieni zostali: Hieronim Kirstein, Dawid Kinard, Michał Morianus, Jakub Gaul, Tomasz Maliszkiewicz, Andrzej Rhein. Również podczas najazdu Szwedów na Polskę w latach 1655-58 kilku jezuitów było więzionych i kilku zostało przez nich zamordowanych.
Na początku XX w. jezuici polscy dojeżdżali corocznie do Szwecji z posługą duszpasterską do polskich robotników sezonowych. Sprowadzał ich dwa razy w roku jezuita niemiecki Bernard Stolberg. Marcin Czermiński, Józef Gadowski, Ignacy Mieloch, Oskar Rudzki i inni prowadzili misje ludowe i rekolekcje w Brömolla, Anderslof, Kronowall, Stenstorp, Christianstadt, Vestraby i innych osadach polskich.
Zobacz też
- I. Collijn, Bibliotheca Collegii Societatis Iesu in Suetia . Uppsala 1914
- F. Koneczny, Jan III Waza i missya Possewina. Prz. Powsz. 67 (1900) 69 (1901), odb. Kr 1901
- J. Teschitel, Schweden in der Gesellschaft Jesu. AHSI 21 (1952) 329-343
- Tenże, Nekrologe schwedischer Jesuiten. AHSI 23 (1954) 119-130
- R. Wehner, Jesuiten im Norden, Zur Geschichte des Ordens in Schweden, I: 1574-1879. Paderborn 1974
- ARSI Pol 51 f. 173 (Annuae 1601-1605).
- J. Gadowski, Wycieczka misyjna do polskich robotników w Szwecji we wrześniu 1904 roku. NW 1 (1904-1906) 380-387
- I. Mieloch, Wycieczki misyjne do robotników polskich w Szwecji w czerwcu 1905 roku. NW 1 (1904-1906) 499-503
- J. Rejowicz, Kartka z dziejów Pomorza i Rugii. Kr 1903 s. 40-46
- O. Rudzki, Z wycieczki misyjnej do polskich robotników w Szwecji odbytej w sierpniu 1903 r. NW 1 (1904-1906) 127-130
- A. Rybka, Wycieczki misyjne [...] we wrześniu 1905 r. NW 1 (1904-1906) 503-505
- Misja O. Czermińskiego dla polskich robotników w Szwecji w 1907 r. NW 2 (1906-1909) 335-338
- Wykaz misji. NW 3 (1910-1912) 432, 4 (1913-1915) 72, 210, 5 (1916-1920) 40
- Załęski, Jezuici V 840-841
- ATJKr 72, 73 (M. Czermiński, Dziennik z misji 1907, 1910).
