Chrześcijaństwo u schyłku Cesarstwa
Rzymskiego odniosło spektakularne zwycięstwo nad wierzeniami pogańskimi.
Początkowo jedynie równouprawniona, z czasem stała się religią panującą, a w
końcu IV w. n. e. za panowania cesarza Teodozjusza religią państwową. Niczego
nie mógł zmienić tu fakt powrotu do pogaństwa cesarza Juliana nazywanego
Apostatą i chwilowy nawrót do prześladowań. Dawne wierzenia czekała powolna
lecz nieubłagana śmierć. Sam władca miał przed swoją śmiercią wypowiedzieć
słynne zdanie: Galilejczyku, zwyciężyłeś! co było podsumowaniem plonów
polityki tego ostatniego reformatora pogaństwa. Najpierw odebrano władzy
cesarskiej charakteru boskiego choć uważano go za bożego pomazańca i wymagano
przestrzegania ceremoniału dworskiego. Następnie przyszła kolej na zniesienie
tytułu najwyższego kapłana przez władcę, odmowę subsydiowania kultu
pogańskiego, usunięcie z budynku senatu posągu boginii Wiktorii oraz niszczenie
świątyń i monumentów poświęconym pokonanym bóstwom. Na ich miejsce stawiano
nowe kościoły, pomniki, pamiątkowe groby. Wiara chrześcijańska dosięgła każdego
zakątka Imperium Rzymskiego, a działalność misyjna miała skutki znakomite.
Odniesiono również niebagatelne sukcesy poza granicami państwa w postaci udanej
akcji chrystianizacyjnej wśród German choć było to umniejszone przez fakt
przyjęcia przez nich wiary w wersji ariańskiej propagowanej przez biskupa
Wulfilę. Poza chrześcijaństwem pozostawali jedynie przedstawiciele bogatych
rodów arystokratycznych, Żydzi i niektóre plemiona germańskie. Pozostawały
pewne enklawy pogańskie na terytorium Egiptu i Syrii wywodzące się z tradycji
ruchów politycznych wrogich Rzymowi jako takiemu.
Po śmierci Konstantyna nastąpił
okres układania wzajemnych stosunków między państwem, a Kościołem. Od samego
początku cesarz wspomagał instytucje chrześcijańskie wspierając jego
działalność misyjną, zwalniając z podatków. Wkrótce zaczął ingerować w życie
wspólnot w sposób bardziej autorytarny. Dbano o wysoką pozycję cesarza w
Kościele wchodząc w spory między hierarchami czy też włączając się do dysput
teologicznych i wpływając na treść uchwał soborowych. Wydawane edykty niekiedy
miały charakter traktatów teologicznych. W sposób prawny również wpływano na
likwidowanie pozostałości pogańskich w państwie. Powstał niezwykle aktualny
problem wzajemnego stosunku do siebie władzy świeckiej i duchownej.
Wraz z rozwojem takich ośrodków
katechetycznych jak Antiochia czy Aleksandria pojawiały się nowe formy
pobożności. Wśród nich można wymienić pobożność Męki Pańskiej, a więc wzrost
czci dla Krzyża Pańskiego, które umieszczano w wielu miejscach jako znak
zwycięstwa. Wyrażała się ona m.in. w pielgrzymkach do Ziemi Świętej, gdzie
jednym ze zwiedzanych miejsc była Golgota nieopodal Jerozolimy, oddawanie czci
męczennikom i świętym Kościoła, którym poświęcano święta obchodzone na
pamiątkę, przy okazji będących wzorami życia chrześcijańskiego dla innych.
Warto przy okazji przypomnieć, że wielu świętych, którzy stawali się
orędownikami za wiernych w konkretnych sprawach, wchodzili na miejsce lokalnych
bóstw, przekształcając tym samym obyczajowość ludową wsi rzymskiej. W
przeciwieństwie do męczenników były to osoby, których życie było bezkrwawym
martyrium.
Ważnym elementem obrzędowości chrześcijańskiej stało się również oddawanie czci Maryji co nastąpiło na długo przed dyskusjami na temat jej dziewictwa i świętości. Teologiczne uzasadnienie oddawania jej czci najszerzej przedstawili Ambroży i Augustyn. W Konstantynopolu ustanowiono najstarsze święto Matki Bożej, które wyznaczono dnia 26 grudnia.
Ważnym elementem obrzędowości chrześcijańskiej stało się również oddawanie czci Maryji co nastąpiło na długo przed dyskusjami na temat jej dziewictwa i świętości. Teologiczne uzasadnienie oddawania jej czci najszerzej przedstawili Ambroży i Augustyn. W Konstantynopolu ustanowiono najstarsze święto Matki Bożej, które wyznaczono dnia 26 grudnia.
Grzegorz
Wysokiński
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz