Katastrofa cesarstwa
zachodniorzymskiego oraz znaczące osłabienie siły wschodniej jego części nie
zahamowało rozwoju chrześcijaństwa. Natomiast problemem stawało się w coraz
większym stopniu powstawanie nowych, silnych herezji, których przedstawiciele
niejednokrotnie podejmowali próby prowadzenia akcji misyjnej niezależnie od
Kościoła Katolickiego. Jednak ruchliwość przedstawicieli nestorianizmu i
monofizytyzmu pozwoliła na znaczne rozszerzenie kręgu oddziaływania
chrześcijaństwa. Nie da się stwierdzić co prawda czy w innym wypadku Kościół
Katolicki nie odniósłby tak samo wielkich sukcesów jednakże misje tzw.
kościołów narodowych niewątpliwie miały na swoim koncie duże osiągnięcia. Pewną
constans było przesunięcie ciężkości w prowadzeniu misji poza granice dawnego
cesarstwa. Coraz mniejszą rolę odgrywały tutaj dyrektywy i dekrety cesarskie, a
coraz bardziej miało ono charakter wewnętrzno-kościelny. Zwiększała się rola
biskupa rzymskiego w organizowaniu tego typu przedsięwzięć. Na szczególne
uznanie zasłużył sobie na tym polu papież Grzegorz Wielki nazywany Dialogiem,
który zainicjował wyprawę misyjną do Anglosasów. Wielkie zasługi położył tutaj
również ruch monastyczny (Irlandia, wyspa Iona). Wśród gruzów cesarstwa
doprowadzono do katolizacji ariańskich plemion germańskich.
Pewna specyfika panowała we
wschodniej części dawnego imperium
wystawionej na wpływy wschodnich kultur. Władza cesarska w większym stopniu niż
gdzie indziej starała ingerować w wewnętrzne sprawy rządzonych okręgów, w tym w
sprawy Kościoła. Taka tendencja była szczególnie silna za panowania cesarza
Justyniana, który wpływał na ustalanie formuł doktrynalnych i narzucał je w
Kościele biskupom i laikom w imię jedności wiary. Ta zasada spowodowała surowe
represje wobec wyznawców obcych religii. Żydzi, poganie i heretycy zostali
zobowiązani do poddania się katechizacji pod groźbą utraty majątku. Zamknięto
Akademię Platońską w Atenach, powrót chrześcijanina do pogaństwa był karany
śmiercią, zeznania Żydów utraciły przed sądem swoje prawne znaczenie w sporach
z chrześcijanami. Kwestie kościelne były drobiazgowo regulowane w przepisach
prawa, z czego największą uwagę przyłożono życiu zakonnemu i ustaleniu
kryteriów przyjmowania do stanu duchownego.
Świetność
Kościoła wschodniego wyrażała się w nowej budowli, jaką władca zdecydował się
postawić w Konstantynopolu. Była nim Hagia Sofia. Pojmowano ją jako
syntezę Królestwa Bożego, Kościoła i Cesarstwa. Zbudowana na planie krzyża
równoramiennego sprawiała z zewnątrz wrażenie budowli niskiej i ciężkiej,
zadziwiała jednak lekkością i śmiałością konstrukcji oraz obfitością dekoracji.
Obficie zastosowano mozaikę, a ze względu na słabe oświetlenie wewnątrz
świątyni użyto złotego tła, na którym umieszczono kontrastowo zarysowane
postacie o nienaturalnej sztywności i widocznym schematyzmie w przedstawianiu
cech zewnętrznych. Bizantyjski styl kościoła Bożej Mądrości naśladowano w
innych budynkach sakralnych położonych na terenie dawnego Imperium Romanum.
Grzegorz
Wysokiński
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz